Ναός του Ασκληπιού στην Επίδαυρο

Ο ναός του Ασκληπιού ήταν ένα ιερό στην αρχαία Επίδαυρο, αφιερωμένο στον Ασκληπιό. Το Ιερό του Ασκληπιού, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1988, ήταν γνωστό σε όλο τον αρχαίο και ρωμαϊκό κόσμο. Ήταν ένα κέντρο ολιστικής θεραπείας, που συνδύαζε θεραπείες για την ψυχή και το σώμα. Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει σημαντικά μνημεία, όπως το περίφημο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου.

Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1988, το Ασκληπιείο της Επιδαύρου είναι το παλαιότερο γνωστό οργανωμένο θεραπευτικό κέντρο το οποίο διατηρούσε τεράστια φήμη σε ολόκληρο τον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο. Τα περίπου 70 μνημεία που απαρτίζουν τον αρχαιολογικό χώρο θεωρούνται αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Πολλά από αυτά, μαζί με μικρότερης κλίμακας ευρήματα, αποκάλυψαν στην επιστημονική κοινότητα πολλές πληροφορίες για το πώς ασκούνταν η ιατρική στην αρχαιότητα. Ήταν εδώ όπου η βασισμένη στην πίστη θεραπευτική πρακτική άρχισε να συγχωνεύεται με πρακτικές συγγενείς με την ιατρική που γνωρίζουμε σήμερα – μια επιστήμη που εξελίχθηκε μέσω των ιερέων που υπηρέτησαν τον θεό Ασκληπιό. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του νερού που ανάβλυζε από τις πολλές πηγές της περιοχής έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία του Ασκληπιείου ανά τους αιώνες.

Οι αρχαίοι Έλληνες ποιητές Όμηρος και Ησίοδος περιγράφουν τον Ασκληπιό όχι ως θεό, αλλά ως θνητό και πολύ ικανό γιατρό. Η ανάγκη των ανθρώπων στην προκλασική εποχή να διαχειριστούν την απόσταση μεταξύ της αθάνατης φύσης των θεών και της δικής τους θνησιμότητας, καθώς και να ξεπεράσουν την ασθένεια, οδήγησε στον μυθικό συμβολισμό του θεραπευτή που γίνεται θεός.

Η λατρεία και οι πρακτικές του Ασκληπιού εξαπλώθηκαν σε όλη τη Μεσόγειο. Τουλάχιστον 200 ιαματικά κέντρα από τη Μικρά Ασία μέχρι την Αφρική και τη Δυτική Μεσόγειο (συμπεριλαμβανομένων της Αθήνας, του Πειραιά, της Ρώμης κ.λπ.) φαίνεται ότι ιδρύθηκαν ως άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο του περίφημου θεραπευτικού κέντρου της Επιδαύρου.

Η ιστορία του Ασκληπιείου με μια ματιά
Η λατρεία της ίασης στην Επίδαυρο ξεκίνησε στο λόφο Κυνόρτιον τον 16ο αιώνα π.Χ. Σε αυτό το σημείο, στη μυκηναϊκή εποχή, λατρευόταν μια γυναικεία θεότητα που σχετιζόταν με την ίαση. Σε αυτήν αφιερώθηκε το πρώτο ιερό που χτίστηκε στα ερείπια οικισμού της Πρώιμης και Μέσης Εποχής του Χαλκού (2800-1800 π.Χ.). Διατηρήθηκε μέχρι τον 11ο αιώνα π.Χ.. Γύρω στο 800 π.Χ., τη διαδέχθηκε ένας βωμός- προσκυνητήριο δίπλα στις πηγές, όπου τιμήθηκε ο Απόλλωνας Μαλεάτας. Οι προσκυνητές απέδιδαν θεραπευτικές ιδιότητες στον θεό, αποκαλώντας τον μάλιστα γιατρό. Ο θεός λατρευόταν σε «κοινό γεύμα» που έπαιρνε ο προσκυνητής μαζί του, με θυσίες και κοινωνία της ιερής τροφής. Η διαδικασία αυτή ονομαζόταν «Θεοξένια» (φιλοξενία του θεού). Το αρχέγονο τελετουργικό συνεχίστηκε στο ιερό και την 1η χιλιετία π.Χ. Απέκτησε μεγάλη φήμη και οι υπάρχοντες χώροι και τα κτίρια δεν επαρκούσαν για να στεγάσουν τις τελετές και έτσι τον 8ο-7ο αιώνα π.Χ., άρχισε η ανάπτυξη ιερού και στην πεδινή περιοχή, το οποίο λειτουργούσε παράλληλα με το παλιό. 

Στο νέο ιερό ο θεραπευτής Απόλλωνας συνδυάστηκε με τον Ασκληπιό, που η μυθική παράδοση τον παρουσιάζει ως γιο του Απόλλωνα και της Κορώνης, εγγονής του Μάλου, που ήταν βασιλιάς της Επιδαύρου. Η λατρεία του Ασκληπιού ως θεού θεραπευτή καθιερώθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ.. Το ιερό του ζώο ήταν το φίδι και ως θεός ήταν χθόνιος, δηλαδή θεράπευε μέσω της γης.

Τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ. το Ασκληπιείο ήταν ήδη φημισμένο και ένα από τα πλουσιότερα της εποχής. Τότε εφαρμόστηκε ένα μεγάλο πρόγραμμα ανοικοδόμησης τόσο στο ορεινό όσο και στο πεδινό ιερό. Την εποχή αυτή χτίστηκαν ο ναός του θεού, το Άβατον, η θόλος, το θέατρο, το τελετουργικό εστιατόριο, ο ξενώνας και το στάδιο. Στο θέατρο και το στάδιο διοργανώνονταν θεατρικοί και αθλητικοί αγώνες κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμήν του Ασκληπιού.

Μετά την περίοδο των μεγάλων καταστροφών που προκάλεσαν ο Σύλλας και οι Κιλίκες πειρατές (1ος αι. π.Χ.), το Ασκληπιείο άκμασε ξανά στους αυτοκρατορικούς χρόνους. Στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ., ο Ρωμαίος γερουσιαστής Αντωνίνος χρηματοδότησε την προσθήκη νέων κτιρίων. Τότε πέρασε από την Επίδαυρο ο περιηγητής Παυσανίας και περιέγραψε αναλυτικά τα μνημεία.

Στους δύο επόμενους αιώνες σημειώθηκαν καταστροφικές επιδρομές, με κορυφαία την εισβολή των Γότθων (267 μ.Χ.), αλλά στα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ. η περιοχή αναδιοργανώθηκε σύμφωνα με τα ρωμαϊκά πρότυπα. Η λατρεία συνεχίστηκε και μετά την επίσημη απαγόρευση της αρχαίας θρησκείας το 426 μ.Χ.. Η τοποθεσία τελικά εγκαταλείφθηκε μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 522 και του 551 μ.Χ.. 

Πώς ήταν, λοιπόν, να επισκέπτεσαι το Ασκληπιείο όταν ήταν ένα ακμάζον, πολυσύχναστο ιερό, γνωστό σε όλο τον ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο; Πρώτα απ 'όλα, θα προσέχατε τον αριθμό των πηγών και των ιαματικών νερών στο ευρύτερο τοπίο γύρω από το ναό. Στη συνέχεια, αναμφίβολα θα εντυπωσιαζόσασταν από το Πρόπυλο (είσοδος) και τον γενικότερο χώρο με τα καταλύματα, τα κτίρια του νοσοκομείου, τα λουτρά, την αίθουσα δεξιώσεων, το στάδιο και φυσικά, το περίφημο θέατρο. Ο ναός ακολουθούσε μια ολιστική προσέγγιση στη θεραπεία, και έτσι προτού εισαχθείς στον ιερό περίβολο έπρεπε να ολοκληρώσεις μια διαδικασία εξαγνισμού που περιελάμβανε νηστεία, μπάνιο στα Λουτρά Ασκληπιείου και θυσίες. Η προετοιμασία και η θεραπεία περιελάμβαναν επίσης ασκήσεις, παρακολούθηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων στο θέατρο (δραματοθεραπεία) και αγώνων στο στάδιο και ανάγνωση βιβλίων στη βιβλιοθήκη. Όταν θα έφτανε η μεγάλη μέρα και θα ήσασταν έτοιμοι να γιατρευτείτε, θα ακολουθούσατε την Ιερή Οδό μέχρι τον ίδιο τον ναό όπου βρισκόταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Ασκληπιού.

Η πραγματική θεραπευτική διαδικασία λάμβανε χώρα στο άβατο, το εσώτερο ιερό, στο οποίο απαγορευόταν να εισέλθουν οι ασθενείς μέχρι να προετοιμαστούν κατάλληλα και να εξαγνιστούν. Σε αυτό το σημείο, οι ιερείς, πιθανώς μέσω τεχνικών αυθυποβολής, έβαζαν τον ασθενή σε «εγκοίμηση», δηλαδή ύπνο που θεωρούνταν είδος περιοδικού θανάτου. Κατά τη διάρκεια αυτού του ύπνου, αν όλα πήγαιναν καλά, ο θεός επισκεπτόταν τον ασθενή και τον θεράπευε ή συμβούλευε τους ιερείς τι να ετοιμάσουν και τι να χορηγήσουν.

Στο ιερό του Ασκληπιού υπήρχαν πολλά αναθήματα που απεικόνιζαν τα θεραπευμένα μέλη των ασθενών. Φαίνεται όμως ότι οι ιερείς όχι μόνο χορηγούσαν τα φάρμακα που υποδείκνυε ο θεός, αλλά παρενέβαιναν και στη θεραπεία και χορηγούσαν ειδικές δίαιτες. Από τις πηγές που αφηγούνται τις ιστορίες κάποιων θαυμάτων, η ανθρώπινη παρέμβαση -ακόμη και με χρήση χειρουργικής- είναι εμφανής. Κατά τη διάρκεια των σχετικών ανασκαφών βρέθηκαν ιατρικά εργαλεία καθώς και φιάλες φαρμάκων.

Διαβάστε για τα μνημεία στον αρχαιολογικό χώρο.

Ήξερες ότι

Στην αρχαιότητα, η διαδρομή από την παραθαλάσσια πόλη της Επιδαύρου (Παλαιά Επίδαυρος) μέχρι το Ασκληπιείο διαρκούσε 4 ώρες.

Η Αρχαία Επίδαυρος βρίσκεται περίπου 140 χλμ. από την Αθήνα.

Τηλ.: +30 27530 22009

Θερινές ώρες λειτουργίες (1/5- 31/8): 08.00 – 20.00. 
Για περισσότερες πληροφορίες λειτουργίας βλέπετε εδώ

Ασκληπιείο Επιδαύρου -Τα μνημεία

Ο ναός του θεού, το Άβατον, η Θόλος, το θέατρο, το τελετουργικό Εστιατόριο, το Καταγώγιο (ξενώνας), το στάδιο. Τα περίπου 70 μνημεία που περιλαμβάνει ο αρχαιολογικός χώρος της Επιδαύρου θεωρούνται αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Πολλά από αυτά, μαζί με τα κινητά ευρήματα, έδωσαν πολλές πληροφορίες στους ερευνητές για τον τρόπο άσκησης της ιατρικής στην αρχαιότητα.

Τα ιερά είναι δύο: Του Απόλλωνα Μαλεάτα και του Ασκληπιού. 

Tι θα δείτε στο Ασκληπιείο: 

Το Άβατο και το ιερό του θεού. Η στοά του Αβάτου χρονολογείται στον 4ο αι π.Χ. Στην πρόσοψη είχε 31 ιωνικούς κίονες και μεταξύ τους υπήρχαν λίθινα κιγκλιδώματα. 
Ο ναός του Ασκληπιού ήταν το βασικό οικοδόμημα με το οποίο ξεκίνησε το μεγάλο οικοδομικό πρόγραμμα (380-370 π. Χ.) στον χώρο. Είχε δωρικούς κίονες και εσωτερική κορινθιακή κιονοστοιχία μέσα από την οποία βρισκόταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Ασκληπιού σε θρόνο, με τη βακτηρία στο ένα χέρι και στο άλλο το φίδι. Το έχει περιγράψει ο περιηγητής Παυσανίας και ήταν έργο του γλύπτη Θρασυμήδη. 
Ο εξωτερικός του διάκοσμος ήταν περίτεχνος και τα αετώματα είχαν συνθέσεις με θέματα όπως η άλωση της Τροίας και η Αμαζονομαχία. 

Tην Θόλο (θυμέλη), που πρέπει να ήταν η υπόγεια κατοικία του θεού και θεωρείται το τελειότερο κυκλικό οικοδόμημα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Το κυκλικό περίστυλο οικοδόμημα κτίστηκε μεταξύ των ετών 365-335 π.Χ. 

Το τελετουργικό εστιατόριο (τέλη 4ου-αρχές 3ου αι. π.Χ.) που ξεχωρίζει στον χώρο χάρη στο αναστηλωμένο μνημειακό του πρόπυλο που είχε 6 κίονες. Ήταν κτισμένο γύρω από περίστυλη αυλή και εκεί γίνονταν τα τελετουργικά γεύματα -αφού η λατρεία επέβαλλε την τέλεση δείπνων στα οποία έπαιρναν μέρος οι προσκυνητές.

Κατασκευές για τις ανάγκες των Ασκληπιείων, των αγώνων που καθιερώθηκαν τον 4ο αι. π.Χ. και έγιναν πανελλήνιοι. 

Ένα μεγάλο ξενοδοχείο -το Καταγώγιον, (τέλη 4ου-αρχές 3ου αι. π.Χ.),  με 160 δωμάτια για τη διαμονή των ασθενών και των συνοδών τους. Διατηρούνται κατάλοιπα λουτρικών εγκαταστάσεων. 

Την παλαίστρα, το γυμνάσιο, το ωδείο και το στάδιο όπου τελούνταν οι αγώνες προς τιμήν του Ασκληπιού (έχει αποκατασταθεί). 

Το περίφημο θέατρο, που δημιουργήθηκε για τα να συνδυαστεί η θεραπεία του σώματος με αυτή της ψυχής μέσω της δραματοθεραπείας. Όπως όλοι γνωρίζουμε, αποτελεί το τελειότερο παράδειγμα ελληνικού θεάτρου, μοναδικό για την εναρμόνισή του με τον γύρω χώρο, την ακουστική και τις απαράμιλλες αναλογίες του.  

Στο ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα θα δείτε: 

το τέμενος των Μουσών, την κατοικία των ιερέων, τον κλασικό βωμό του Απόλλωνος Μαλεάτα που έχει αναστηλωθεί και το μεγάλο ανάλλημα. 
(Δείτε αναλυτικά τα μνημεία στον ιστότοπο του Υπουργείου Πολιτισμού, από όπου έχουμε αντλήσει και πληροφοριακό υλικό).

Διαβάστε για την ιστορία του Ασκληπιείου. 

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ-ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΕΙΣ

Όταν ήρθε στο φως, ο αρχαιολογικός χώρος της Επιδαύρου ήταν ένας μεγάλος επίπεδος ερειπιώνας. Επιδιώκοντας να προσδώσουν ξανά την τρίτη διάσταση, το ύψος, οι ομάδες των ειδικών επέλεξαν κτίρια στα οποία έγιναν, και συνεχίζουν να γίνονται, έργα αποκατάστασης και αναστήλωσης. Είναι η στοά του Αβάτου, το τελετουργικό Εστιατόριο με το εμβληματικό Πρόπυλο και η Θόλος, μαζί με κάποια μνημεία στο ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα. Μεγάλα έργα αποκατάστασης σε διάστημα πολλών ετών υλοποιήθηκαν στο Θέατρο.  

Πολλά τμήματα αρχιτεκτονικών μελών των οικοδομημάτων θα δείτε στο αρχαιολογικό μουσείο της Επιδαύρου, μαζί με γλυπτά και γύψινα αντίγραφα αγαλμάτων που βρίσκονται στο Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο.

Στη διάρκεια των ετών έχει υλοποιηθεί ένα σημαντικό έργο μελετών, συντήρησης, αναστήλωσης και διαμόρφωσης των δύο ιερών. 
Οι πρώτες έρευνες στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου έγιναν από τη Γαλλική Επιστημονική Αποστολή της Πελοποννήσου το 1829. Συστηματικές ανασκαφές πραγματοποίησε ο Π. Καββαδίας, υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας το 1870-1926, αποκαλύπτοντας τα σημαντικότερα μνημεία του ιερού. Περιορισμένες ανασκαφές διενήργησε η Γαλλική Σχολή Αθηνών και η Αρχαιολογική Υπηρεσία με τον Ι. Παπαδημητρίου το 1948-1951. Στα 1954-1963 έγιναν τα πρώτα έργα αναστήλωσης του θεάτρου από τον Α. Ορλάνδο. 

Από το 1974 τις ανασκαφές ανέλαβε και πάλι η Αρχαιολογική Εταιρεία υπό τη διεύθυνση του Β. Λαμπρινουδάκη στο ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα. Έργα συντήρησης και ανάδειξης των μνημείων και των δύο ιερών έγιναν από τη διεπιστημονική ομάδα που συγκροτήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1984, και στη συνέχεια ονομάστηκε Επιτροπή για τη Συντήρηση των Μνημείων της Επιδαύρου. Οι ανασκαφές συνεχίζονται, ειδικά στην περιοχή της Θόλου. (Κείμενο από το odysseus.culture.gr).

Διαβάστε για το Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου

Τοποθεσία

Βρείτε τον προορισμό στον παρακάτω διαδραστικό χάρτη.