Η βεντέτα στη Μάνη

Οι Μανιάτες χρησιμοποιούν τη λέξη «γδικιωμός» για να περιγράψουν την έννοια της βεντέτας. Οι πράξεις αντεκδίκησης, οι βεντέτες, ήταν ένα ευρύτατα διαδεδομένο και πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο.

Photos

Η λέξη βεντέτα είναι ιταλική και έφτασε στη Μάνη τον 20ό αιώνα. Παραδοσιακά η εθιμική πράξη της αντεκδίκησης ονομαζόταν «γδικιωμός». Ήταν ένα ευρύτατα διαδεδομένο και πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο το οποίο περνώντας από το στάδιο της κορύφωσης σε αυτό της εκτόνωσης, είχε τη δική του ορολογία: «χωσία», «συνέβγαλμα», «τρέβα», «ψυχικό», «σιάξη». 

Όπως γράφει ο Πέτρος Καλονάρος, στο βιβλίο «Ηθογραφικά Μάνης», προ της σύστασης του νεοελληνικού κράτους η δικαιοσύνη στην περιοχή απονεμόταν μόνο δια των όπλων, σύμφωνα με το πρωτόγονο δίκαιο του ισχυρότερου. Οργανωμένα δικαστήρια δεν υπήρχαν και οι ηπιότερες διαφορές μεταξύ των κατοίκων, επιλύνονταν από αξιοσέβαστους διαιτητές (γέροντες). 

Ωστόσο, κάθε προσβολή ακόμα και η λεκτική εναντίων μεμονωμένου ατόμου, έθιγε ολόκληρο το γένος στο οποίο ανήκε. Και η τιμωρία δεν ήταν άλλη από τον φόνο του ενόχου. Ο μη εκδικούμενος θεωρούνταν δειλός, ανάξιος και περιφρονητέος. Επομένως αν ήθελε κάποιος να ζει με υπόληψη στον τόπο του, έπρεπε να συμμορφώνεται με τον άτεγκτο αυτό κώδικα τιμής, έτοιμος ανά πάσα στιγμή να θυσιάσει την ατομικότητά του για την τιμή της οικογένειας.

Οι Μανιάτες ψέγονται επειδή οι φόνοι αντεκδίκησης στην πλειονότητά τους γινόντουσαν απροειδοποίητα, σε στημένες ενέδρες. Ωστόσο πριν από κάθε πράξη εκδίκησης, εκδηλωνόταν φανερά η κήρυξη της έχθρας. 

Άλλοι τρόποι διεξαγωγής της μανιάτικης βεντέτας ήταν η ανοιχτή σύρραξη με τουφέκια και κανόνια. Οι νικημένοι ξενιτευόντουσαν ή πήγαιναν να κατοικήσουν σε άλλες γωνιές της Μάνης. Πάνω από 50 χωριά ιδρύθηκαν από τέτοιες αφορμές.

(Τα κείμενα προέρχονται από το βιβλίο Μανιάτες, της σειράς Ρίζες Ελλήνων-συγγραφέας Γιώργος Ξεπαπαδάκος).