Η Μονεμβασία

Τα λόγια μοιάζουν λίγα όταν θέλει κανείς να περιγράψει όχι μόνο την ομορφιά, αλλά και την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της φημισμένης βυζαντινής καστροπολιτείας της Μονεμβασίας. Ο επιβλητικός οχυρωμένος βράχος φιλοξενεί σπουδαία μνημεία μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν η Αγία Σοφία, η Παναγία Χρυσαφίτισσα και ο Ελκόμενος Χριστός. Τα εστιατόρια, τα καφέ, τα μαγαζιά και οι ξενώνες που λειτουργούν εντός του κάστρου ζωντανεύουν τον εντυπωσιακό μικρόκοσμο που αναδείχθηκε άλλοτε σε σπουδαίο ναυτικό και εμπορικό σταθμό για τους θαλάσσιους δρόμους του Αιγαίου.

Photos

+ 8

Παραδομένη στο φως του ήλιου και στα θαυμαστικά βλέμματα των χιλιάδων ανθρώπων που την περιηγούνται. Περήφανη όπως άλλοτε. Μυστηριώδης. Αχρονη. Οσο κι αν νομίζεις ότι θα την κατακτήσεις, αυτό δεν θα συμβεί. Θα σε κατακτήσει εκείνη, από την πρώτη στιγμή που θα διασχίσεις τη στενή λωρίδα γης και τη γέφυρα των 130 μέτρων που την ενώνει με τη στεριά -τη «μόνη έμβαση». Θα περάσεις μέσα από τα τείχη και τότε θα λησμονήσεις το παρόν. Θα ταξιδέψεις στον χρόνο για να συναντήσεις ανθρώπους μακρινών εποχών -Φράγκους, Βυζαντινούς, Ενετούς, Τούρκους. Κάθε βήμα μέσα στην καστροπολιτεία ήταν και δικό τους. Κάθε όνειρο που θα δεις το βράδυ στον ξενώνα σου θα έχει σχέση με την καθημερινότητα εκείνων που έζησαν εδώ, την κατέκτησαν, την γκρέμισαν και την ξαναέκτισαν, πλούτισαν. Παρήγαγαν και εμπορεύτηκαν στα πέρατα του κόσμου τον Μαλβάζιο οίνο, πολέμησαν και πολιορκήθηκαν, προσευχήθηκαν στην Αγία Σοφία και τον Ελκόμενο Χριστό, είδαν μέσα στο κάστρο της το φως της μέρας για πρώτη ή για τελευταία φορά. 

Η Μονεμβασία, το «πετρωμένο καράβι» που ύμνησε ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος ο οποίος καταγόταν από εδώ, είναι ένας προορισμός αξεπέραστος. Και οι εντυπώσεις που αφήνει εγγράφονται στη μνήμη για πάντα.

Ολόκληρη η περιοχή της Παλαιάς Μονεμβασίας, γέφυρα και βράχος, είναι κηρυγμένη ως αρχαιολογικός χώρος. Η χερσόνησος της Μονεμβασίας είναι χαρακτηρισμένη ως Ιδιαίτερου Φυσικού κάλλους και ως Ιστορικός Τόπος. 

Την ιστορία της θαυμαστής πολιτείας καθόρισαν στη διάρκεια των αιώνων πολλοί παράγοντες: η στρατηγική θέση της στους θαλάσσιους δρόμους, ο στόλος της που κυριαρχούσε στα γνωστά λιμάνια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου, οι κάτοικοί της που διακρίθηκαν στο εμπόριο και στον κόσμο του πνεύματος, η τοπική εκκλησία που ανέδειξε σημαντικές προσωπικότητες, αλλά και η εύνοια που εξασφαλίστηκε με αυτοκρατορικά χρυσόβουλα. 

Ο οικισμός που βλέπετε σήμερα αποτελείται από την, ακατοίκητη, Πάνω Πόλη, με λείψανα πολυάριθμων κτιρίων βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων, και την Κάτω Πόλη. Αυτή περιβάλλεται από προστατευτικό τείχος σε σχήμα Π, με δύο πύλες στα ανατολικά και δυτικά και μια μικρή έξοδο προς τη θάλασσα, το Πορτέλο που βρίσκεται στη μέση του θαλασσινού τείχους. Το χρησιμοποιούσαν για τη διακίνηση των εμπορευμάτων, υπήρχε αποβάθρα και από εκεί ξεκινούσε καλντερίμι το οποίο περνούσε από την Αγορά και μετά ανηφόριζε προς την Πάνω Πόλη. Από αυτό το σημείο μπορείτε να βουτήξετε και να απολαύσετε τα ολόδροσα νερά του Αιγαίου. 

Η ΚΑΤΩ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΗΣ
Στην Κάτω Πόλη συγκεντρώνονται τα μαγαζιά, τα εστιατόρια, τα καφέ και οι ξενώνες. Διατηρούνται επίσης 24 ναοί από τους 40 που θεωρείται πως υπήρχαν παλαιότερα. Έχουν βυζαντινά στοιχεία και έχουν υποστεί επεμβάσεις μετά την δεύτερη Βενετοκρατία. Ήταν όλοι θολωτοί, φτιαγμένοι με πωρόλιθο και σπάνια είχαν τρούλο. 

Όπως θα δείτε περιηγούμενοι, τα καλντερίμια περνούν κάτω από θόλους, τις λεγόμενες δρομικές. Οι κάτοικοι της μεσαιωνικής πόλης έπρεπε να βρουν χωροταξικές λύσεις, περιορισμένοι καθώς ήταν ανάμεσα στο κάτω τείχος με όριο της θάλασσα και τον βράχο που υψωνόταν θεόρατος με το επάνω τείχος. Έτσι λοιπόν ολόκληρα συγκροτήματα κατοικιών κτίστηκαν πάνω από θολωτές στοές, μέσα από τις οποίες περνούσαν οι άνθρωποι για να πάνε από το ένα σημείο στο άλλο. 

Τα παλιά σπίτια ήταν κτισμένα με πωρόλιθο και τοπική μαυρόπετρα. Ήταν συνήθως τριώροφα, με ξύλινη δίρριχτη ή τρίρριχτη στέγη. Καθώς ο βράχος όπου κτίστηκε η μικρή πολιτεία ήταν άνυδρος, το χαρακτηριστικό τους ήταν οι στέρνες όπου μάζευαν το βρόχινο νερό μέσω μιας περίτεχνης κατασκευής αγωγών που συνδεόταν με τη στέγη. 

Το κεντρικό καλντερίμι της Κάτω Πόλης είναι ο δρόμος της Αγοράς («Φόρος») με τα καφέ, τα μαγαζιά και τις ταβέρνες. Οδηγεί στη κεντρική πλατεία με το παλιό κανόνι και την εκκλησία του Ελκομένου Χριστού, του παλαιότερου ναού της Μονεμβασίας. Πρέπει να κτίστηκε τον 6ο αιώνα που εγκαταστάθηκαν εδώ Σπαρτιάτες. Ανακατασκευάστηκε την πρώτη περίοδο της Βενετοκρατίας και διατηρήθηκε σε χρήση στην Τουρκοκρατία. Στην δεύτερη περίοδο της Βενετοκρατίας έγιναν και άλλα έργα, ωστόσο έπαθε μεγάλες ζημιές στη διάρκεια των Ορλωφικών (1770). Επισκευάστηκε μετά το 1821. Μεγάλη είναι η ιστορία της Σταύρωσης (14ος αι.), μιας από τις σημαντικότερες βυζαντινές εικόνες, που πέρασε από διάφορες περιπέτειες: Κλάπηκε τον 14ο αι., ξαναβρέθηκε, εκτέθηκε για χρόνια στο Βυζαντινό Μουσείο των Αθηνών και από το 2011 επέστρεψε στην εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού. 

Η Παναγία Χρυσαφίτισσα βρίσκεται στην Τάπια που έχει πάρει το όνομά της. Είναι οκταγωνικός τρουλαίος ναός, κτισμένος στην περίοδο της Α΄ Τουρκοκρατίας. Η ίδρυση του συνδέεται με τη μετάσταση της εικόνας της Παναγίας από τα Χρύσαφα Λακεδαίμονος. Η εικόνα βρέθηκε στο πηγάδι στη νότια πλευρά του ναού, όπου κτίστηκε το παρεκκλήσι της Εύρεσης. Βόρεια εκτείνεται κτιριακή εγκατάσταση με την ονομασία «Κελλιά», που αρχικά ανήκε σε μοναστηριακό συγκρότημα.

Άλλοι αξιόλογοι ναοί της Κάτω Πόλης είναι η Παναγία Κρητικιά (Μυρτιδιώτισσα), μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, κτισμένη γύρω στο 1700 και ο Άγιος  Νικόλαος, τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με τρούλο, του 1703. Υπάρχουν κι άλλοι μικρότεροι ναοί -όπως ο Άγιος Ανδρέας, η Αγία Άννα των χρόνων της Β΄ Ενετοκρατίας (1690-1720), ο Άγιος Δημήτριος κ.α. 

Η ΠΑΝΩ ΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΗΜΗ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ 
Η μοναδική είσοδος για την Πάνω Πόλη βρίσκεται στο μέσο του νότιου σκέλους του τείχους, στο τέλος ενός φιδωτού δρόμου που ανηφορίζει από την Κάτω πόλη, τις «Βόλτες». Η στενή πύλη οδηγεί μέσω ενός καμαροσκέπαστου διαδρόμου σε ένα μικρό πλάτωμα, στα βόρεια του οποίου βρίσκονται η οικία του Βενετού διοικητή της πόλης Sebastiano Renieri (1514). 

Ο μεγάλος ναός της Αγίας Σοφίας στην Πάνω Πόλη κτίστηκε γύρω στο 1150. Για πολλούς θεωρείται αντίγραφο της Αγίας Σοφίας της Πόλης και το υπέροχο οικοδόμημα είναι το μόνο που διατηρείται στην πλήρη του μορφή στην Άνω Πόλη. Είναι ένας από τους λίγους ναούς οκταγωνικού τύπου που διασώζονται στην Ελλάδα και ταυτίζεται από τους ερευνητές με τη Μονή Οδηγήτριας. Στα 1540, εποχή που οι Τούρκοι κατέλαβαν το κάστρο, οι Χριστιανοί εκδιώχτηκαν από την Πάνω Πόλη κι έτσι οι εκκλησίες ερήμωσαν και κατέπεσαν. Η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί -γι’ αυτό και σώθηκε. Όταν ήρθαν οι Ενετοί το 1690,  έγινε και πάλι ναός -καθολικός αυτή τη φορά- και όταν οι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν για δεύτερη φορά στην Πάνω Πόλη την χρησιμοποίησαν ξανά ως τζαμί. Οι επεμβάσεις των κατακτητών είναι εμφανείς στην τοιχοδομία και τον διάκοσμο.  Στον ναό ξεχωρίζουν τα ιδιαίτερα αξιόλογα μαρμάρινα γλυπτά αρχιτεκτονικά μέλη και οι εξαιρετικές τοιχογραφίες του 17ου αι. 

Η Πάνω Πόλη ήταν ένας μεγάλος οικισμός, όπως μαρτυρούν η σημαντική έκτασή του και τα εκτεταμένα οικοδομικά λείψανα κτιρίων βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων.
Μέσα στον Γουλά σώζονται κρήνες, ένα λουτρό της Οθωμανικής περιόδου και τρεις ανοικτές στέρνες απόλυτα αναγκαίες για την επιβίωση κατοίκων και στρατιωτών σε περιπτώσεις πολιορκίας ή ξηρασίας.
Στο ψηλότερο σημείο του βράχου υψώνεται η ακρόπολη, ένα τετράγωνο κτίσμα με γωνιακούς πύργους. Η πανοραμική θέα από εκεί κόβει την ανάσα.

(Πηγές/ κείμενα: kastra.eu, odysseus.culture.gr). 
Διαβάστε για την ιστορία της Μονεμβασίας. 

Η Αρχαιολογική Συλλογή Μονεμβασίας
Στεγάζεται σε ιστορικό διατηρητέο κτίριο με πολλές οικοδομικές φάσεις: κτίστηκε ως τζαμί στην Τουρκοκρατία (16ος αι.), μετασκευάστηκε σε δημόσιο κτίριο στη Β' Ενετοκρατία (1690-1713) και λειτούργησε ως φυλακή και καφενείο μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Η μόνιμη έκθεση οργανώθηκε για να παρουσιάσει αρχαιολογικά ευρήματα που προέκυψαν από περισυλλογές και ανασκαφικές διερευνήσεις. Αποτελούν ιστορικές μαρτυρίες της ανθρώπινης δραστηριότητας και της καλλιτεχνικής ζωής που αναπτύχθηκε εδώ από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια μέχρι την όψιμη Τουρκοκρατία. Υποδηλώνουν, επίσης, την εμπορική και πολιτισμική επικοινωνία της Μονεμβασίας, με άλλες περιοχές. 

Ήξερες ότι

Μέσα στην καστροπολιτεία δεν κυκλοφορούν οχήματα και το πάρκινγκ κοντά στην πύλη του κάστρου είναι συνήθως γεμάτο με οχήματα. Προτιμήστε να έρθετε με το λεωφορείο που έχει αφετηρία στη Νέα Μονεμβασία. 

Ξενώνες υπάρχουν εντός και εκτός του κάστρου

Τα καλοκαίρια στη Μονεμβασία η ζέστη είναι έντονη. Εάν θελετε να απολαύσετε την περιήγηση επιλέξετε άλλες εποχές.

Τα μνημεία

Ενας από τους ωραιότερους προορισμούς στην Ελλάδα, η Μονεμβασιά γοητεύει με τη μυστηριακή της ατμόσφαιρα, την ιστορία και την αρχιτεκτονική της. Από τους 40 ναούς που θεωρείται πως υπήρχαν παλαιότερα, σημερα διασώζονται 24. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν η Αγία Σοφία, η Παναγία Χρυσαφίτισσα και ο Ελκόμενος Χριστός.  

Την έχουν αποκαλέσει με πολλές φράσεις: Το «Γιβραλτάρ της Ανατολής», το «Υπερνεφελές Κάστρο» του Μοριά, το «Περιώνυμον Άστυ» του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’, η «Θεόσωστος Πόλη» των Παλαιολόγων του Μυστρά, το «Μενεξέ Καλεσί» (Κάστρο των λουλουδιών) των Τούρκων.
Ολόκληρη η περιοχή της Παλαιάς Μονεμβασίας, γέφυρα και βράχος, είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος. Η χερσόνησος της Μονεμβασίας είναι χαρακτηρισμένη ως ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και ως ιστορικός τόπος.

Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η Μονεμβασιά, αποτέλεσε μήλον της έριδος μεταξύ επίδοξων κατακτητών, οι οποίοι, συνειδητοποιώντας την γεωπολιτική της σημασία, επιδίωκαν να τη θέσουν υπό την κυριαρχία τους. Η μοίρα της ήταν παράλληλη με τη σφαίρα επιρροής των εκάστοτε Μεγάλων Δυνάμεων -όπως ήταν οι Φράγκοι, οι Βυζαντινοί, οι Ενετοί, οι Τούρκοι. Στην ακμή της η Μονεμβασία υπήρξε σπουδαίο ναυτικό και εμπορικό σταθμό για τους θαλάσσιους δρόμους του Αιγαίου. Το κρασί, μάλιστα, που δέσποζε στο οινικό εμπόριο για αιώνες ο περίφημος Μαλβάζιος οίνος, είχε αφετηρία την καστροπολιτεία αυτή.

Στη Μονεμβασιά η πρώτη εγκατάσταση, σύμφωνα με τις πηγές, έγινε τον 6ο αι. από κατοίκους της περιοχής της Σπάρτης που βρήκαν ασφάλεια στον απόρθητο βράχο και απέκτησαν πολλά προνόμια στην εποχή του αυτοκράτορα Μαυρικίου. Η πόλη δημιουργήθηκε στην κορυφή του βράχου, στον Γουλά, και αργότερα επεκτάθηκε χαμηλότερα. Η στρατηγική της θέση την έκανε σημαντικό εμπορικό κέντρο και λιμάνι, αλλά οι πειρατές ταλαιπώρησαν τους κατοίκους από τον 11ο αι.

Η υποταγή στους Φράγκους έγινε με την βοήθεια της Βενετίας, μετά από 3χρονη πολιορκία. Την κράτησαν 13 χρόνια και ύστερα ο Γουλιέλμος Βιλεαρδουίνος την διαπραγματεύτηκε και την παρέδωσε στον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο. Το 1463 πέρασε στην κυριαρχία της Βενετίας εως το 1540 που παραδόθηκε στους Τούρκους μαζί με το Ναύπλιο. Το 1666 ο Εβλιγιά Τσελεπή περιέγραψε τα σπίτια της ως «άξια για έναν βασιλιά», όμως όταν το 1690 παραδόθηκε ξανά στους Βενετούς, η πάνω πόλη ήταν άδεια. Οι Τούρκοι την ξαναπήραν και την κράτησαν ως το 1821. Απελευθερώθηκε πρώτη ανάμεσα στις οχυρές πόλεις της Πελοποννήσου.

(Διαβάστε αναλυτικά ιστορικά στοιχεία στο web site του δήμου Μονεμβασίας)

Δείτε πληροφορίες για τα μνημεία της Μονεμβασίας.

Τοποθεσία

Βρείτε τον προορισμό στον παρακάτω διαδραστικό χάρτη.